De uitdagingen van netcongestie

Het stroomnet zou een faciliterende factor moeten zijn voor de energietransitie en de verduurzaming van de economie. In werkelijkheid werkt het nu als een fundamentele rem. Wat zijn de belangrijkste uitdagingen van netcongestie? En wat is er nodig om deze te tackelen en de weg vrij te maken voor een soepele overgang naar een congestieloze groene toekomst?

Opheffen van de beperkingen van het netwerk

Veel problemen doen zich voor bij het beheren van het electriciteitsnet. Het vermogen om de toenemende vraag naar elektriciteit en de variabele toevoer van hernieuwbare energiebronnen te verwerken is nu beperkt. Daarom is het essentieel dat we het stroomnet uitbreiden en moderniseren. Voor de geschatte vraag zullen er meer dan dertig grote elektriciteitsverdeelstations gebouwd moeten worden. De vergunningsprocedures daarvoor moeten aanzienlijk worden verkort. Volgens berekeningen van Netbeheer Nederland moeten er tot 2030 tussen de 37.000 (+39%) en 54.000 (+57%) extra elektriciteitshuisjes worden bijgebouwd. Ook moet er tussen de 80.000 en 105.000 km kabel worden gelegd. De netverzwaring vraagt tussen de 260 en 330 km2 aan extra ondergrondse ruimte voor laag- en middenspanningskabels. Maar wie gaat dat realiseren? Want eerst zal er een tekort aan zo’n 13.000 technisch geschoolde werknemers moeten worden ingevuld. Pas dan kan de capaciteit in 2030 kunnen worden verdubbeld.

Flexibiliteit van het systeem verhogen

Om het elektriciteitssysteem toekomstbestendig te maken, is het vergroten van de flexibiliteit van het net essentieel. Dit kan onder meer door het toepassen van geavanceerde energieopslag. Die maakt het mogelijk om overtollige energie op te slaan wanneer de productie van hernieuwbare bronnen de vraag overtreft. We kunnen de opgeslagen energie vervolgens inzetten op momenten dat er een tekort is. Hierdoor blijft de stabiliteit van het net gewaarborgd.

Flexibele consumptie stimuleren

De drukte op het elektriciteitsnet wordt vergeleken met het spitsuur op het wegennet. Meer asfalt lost het probleem niet op. We zullen ook anders met het net moeten omgaan. Zoals langzamer rijden, niet allemaal op dezelfde tijden rijden en niet allemaal tegelijk in- en uitvoegen. Zo zorgen we ervoor dat er op korte termijn ruimte vrij komt voor iedereen. Daarom is het stimuleren van flexibele consumptie van groot belang. Dit betekent dat bedrijven en huishoudens hun energieverbruik afstemmen op het aanbod van stroom. Dat kan met behulp van slimme meters en dynamische prijssystemen. Zo kunnen verbruikers aangemoedigd worden om meer energie te gebruiken wanneer er een overvloed is aan bijvoorbeeld zon- of windenergie. En om minder te verbruiken bij een tekort.

Vraag een aanbod van grootverbruikers in evenwicht brengen

Het stroomnet zit vaak alleen tijdens piekmomenten (tussen 16 en 20 uur ‘s avonds) vol. Juist dan gebruiken veel bedrijven en huishoudens veel elektriciteit tegelijk. Er is nog veel onbenutte potentie met het verminderen van de pieken met congestiemanagement. Daarbij sluiten netbeheerders contracten met grootverbruikers om op piekmomenten als dat nodig is tijdelijk minder elektriciteit te gebruiken. Dit biedt ruimte om meer bedrijven aan te sluiten.

Netbeheerders en de toezichthouder ACM verbeteren deze aanpak nu en maken het aantrekkelijker voor bedrijven om deel te nemen. Daarnaast wordt een deelnameplicht verder uitgewerkt. Dat betekent dat grootverbruikers die veel elektriciteit gebruiken een bod doen aan de netbeheerder. Ze spreken af tegen welke prijs zij een bepaalde hoeveelheid stroom minder afnemen tijdens piekmomenten. In 2025 wordt een start gemaakt met veilingen, ofwel flexibiliteitstenders. Hiermee kunnen bedrijven voor een langere periode op strategische plekken ruimte op het stroomnet aanbieden tijdens piekmomenten.

Tip: bereid je bedrijf goed voor op de toekomst aan de hand van de bestaande- en nieuwe energiewetgeving.

De energieproductie verder verduurzamen

De voortdurende verduurzaming van de energieproductie draagt ook bij aan een meer flexibel net. We moeten het aandeel van duurzame energiebronnen vergroten en zorgen voor een betere spreiding van deze bronnen. Met de uitbreiding van bijvoorbeeld zonnepanelen op daken en windmolens in verschillende regio's, wordt de belasting van het net verspreid. Zo verminderen we de afhankelijkheid van centrale, vaak fossiele, energiecentrales.

Wet- en regelgeving aanpassen

De wet- en regelgeving rondom de energietransitie ondergaat voortdurende veranderingen. Het doel is vooral om de flexibiliteit te vergroten om deze uitdaging aan te pakken. Zo werkt de ACM aan aanpassingen van de netcodes. Netcodes zijn regels die de werking van elektriciteitsnetten reguleren. Door deze wijzigingen kunnen netbeheerders voortaan flexibele contracten afsluiten met bedrijven. Elektriciteit wordt dan alleen op specifieke tijden afgenomen. Er kan meer ruimte op het elektriciteitsnet komen als netbeheerders contracten met alternatieve contractrechten (ATR's) kunnen afsluiten. Hierdoor kan het gecontracteerde vermogen worden beperkt wanneer dat onbenut blijft.

De wetgeving probeert ook overdimensionering tegen te gaan. Dit is een administratieve vorm van netcongestie. Het doet zich voor wanneer er weliswaar fysieke ruimte beschikbaar is op de lokale netten, maar deze al is gereserveerd voor klanten. Deze klanten hebben vaak meer ruimte toegewezen gekregen dan ze daadwerkelijk op reguliere momenten nodig hebben. Overdimensionering vindt plaats wanneer klanten verwachten in de toekomst meer stroom nodig te hebben dan ze momenteel verbruiken. Netbeheerders krijgen zodoende meer vrijheid om capaciteit te herverdelen en ongebruikte capaciteit op te sporen, wat congestie kan verminderen.

Trage vergunnigsprocedures

Tenslotte kunnen trage vergunnigsprocedures een aanzienlijke hindernis vormen voor de modernisering en uitbreiding van het elektriciteitsnet. De tijd die nodig is om de benodigde vergunningen te krijgen voor de bouw of aanpassing van elektriciteitsnetwerken kan aanzienlijk zijn. Projecten voor elektriciteitsnetten zijn vaak groot en complex, met veel betrokken stakeholders waaronder overheid, milieu- en belangengroepen en particuliere eigenaren van grond. De beoordeling en afhandeling van bezwaar- en beroepsprocedures kan ook tot veel vertraging leiden.

Steeds meer oplossingen tegen netcongestie

Voorlopig zal netcongestie nog regelmatig de revue passeren in de media en via berichtgeving vanuit de overheid. Maar wellicht ook in je dagelijkse praktijk. Vooral als jouw bedrijf in de categorie grootverbruikers valt. Het goede nieuws is dat in het toekomstbestendig maken van het net én het verminderen van netcongestie steeds meer oplossingen beschikbaar komen. Oplossingen die het elektriciteitsnet beter laten inspelen op de fluctuerende aard van hernieuwbare energie. Hierdoor wordt de betrouwbaarheid en effectiviteit van het net verbeterd. En kun jij door met het verwezenlijken van je ambities.